2ο Δημοτικό Σχολείο Τήνου - Πασχαλινά έθιμα της Τήνου

Το Πάσχα πέρα απ' όλα τα έθιμα που τηρούνται σε όλες τις γωνιές της Ελλάδας, στο νησί μας υπάρχουν τοπικά έθιμα, όπως άλλωστε σε κάθε τόπο.

Την Κυριακή των Βαΐων, τα παιδιά έφτιαχναν από κληματόβεργα ένα μεγάλο στεφάνι, που το στόλιζαν με μαργαρίτες του αγρού. Επίσης τα βάγια τα έπλεκαν στεφάνι σε πάρα πολλά σχέδια: φεγγάρια, πλοία, γαϊδουράκια, το πιο συνηθισμένο όμως ήταν ο σταυρός.

Τριγύριζαν στους δρόμους κρατώντας μαζί με το στεφάνι τους την "αργινάρα", μια ξύλινη ή και σιδερένια ροκάνα που τη στριφογύριζαν με δύναμη κάνοντας σαματά, σύμφωνα με την παράδοση που θέλει «το κακό να ξορκίζεται με δυνατό κρότο». Μέσα σε εκκωφαντικό θόρυβο κατέληγαν στη θάλασσα και εκεί πετούσαν το στεφάνι στο νερό.
Παρόλο που είναι ακόμα Σαρακοστή μιας και η εκκλησία την Κυριακή των Βαΐων επιτρέπει το ψάρι, οι φωνές των παιδιών ηχούσαν στα σοκάκια από το τραγούδι τους που έλεγε:

"Βάγια, Βάγια των βαγιών,
τρώνε ψάρι και κολιό,
κι ως την άλλη Κυριακή
με το κόκκινο αυγό ! "

Το έθιμο της περιφοράς των κλαδιών θυμίζει την "ειρεσιώνη", το στολισμένο με καρπούς κλαδί, που στις γιορτές της άνοιξης περιέφεραν στους δρόμους τα παιδιά, στην αρχαιότητα. Σε μερικά μέρη τους έδιναν το σχήμα του ψαριού. Ψάρι είχαν σαν σημάδι αναγνώρισης οι πρώτοι χριστιανοί, η λέξη ΙΧΘΥΣ, εξάλλου, προέρχεται από τα αρχικά Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ.

Επιτάφιος
Στην Τήνο την Μεγάλη Παρασκευή, οι ενορίες των χωριών και της πόλης συναγωνίζονται ποιος θα στολίσει τον καλύτερο επιτάφιο το πρωί της Μ. Παρασκευής. Τον στολίζουν κορίτσια με βιολέτες κυρίως ενώ δεν ζυγώνουν παντρεμένες γυναίκες στη διαδικασία αυτή. Νωρίς το απόγευμα συνηθίζεται από τους κατοίκους να τους «γυρίζουν» όλους για να δουν ποιος είναι ο πιο όμορφος, ενώ περνούν από κάτω τρεις φορές για το καλό.

Το βράδυ και μετά το τέλος της ακολουθίας αρχίζει η περιφορά των επιταφίων. Η θρησκευτική αυτή πομπή σταματά συχνά στα δρομάκια της πόλης ή των χωριών και γίνονται δεήσεις. Σε όλα τα στενά οι νοικοκυραίοι έχουν αναμμένα κεράκια και λιβάνι και ραίνουν με λουλούδια τον επιτάφιο σε όλη τη διαδρομή του. Όλοι οι επιτάφιοι της πόλης στο τέλος της διαδρομής τους συναντιόνται στην εξέδρα, στην παραλία της Χώρας της Τήνου.

Στην παραλία Σπιτάλια, ο επιτάφιος του Αγίου Νικολάου μπαίνει στη θάλασσα μαζί με τον παπά, και τα εξαπτέρυγα. Σε μια μικρή βραχονησίδα απέναντι στην παραλία τρεις σταυροί ανάβουν φωτιά και το όλο σκηνικό συμπληρώνεται από τις σειρήνες από τα πλοία, τις φωτοβολίδες και τα κόκκινα βεγγαλικά από τα καΐκια που έχουν μαζευτεί, τις ψαλμωδίες, και τους πιστούς που παρακολουθούν αυτό το όμορφο θέαμα. Το έθιμο του «επιταφίου στη θάλασσα» είναι πρόσφατο (από τα μέσα της δεκαετίας του '80) και γίνεται στη μνήμη ενός νέου - που όλοι αγαπούσαν πολύ - που πνίγηκε τέτοια μέρα στα νερά της παραλίας.

Το άναμμα των καντηλιών
Μετά το τέλος της ακολουθίας του επιτάφιου, παρέες πιστών γυρίζουν όλη τη νύχτα εκτός της πόλης ανάβοντας τα καντήλια στα ξωκλήσια, ψάλλοντας τους ύμνους της ημέρας και προσπαθώντας να ανάψουν τα πιο πολλά καντήλια για το καλό της ημέρας.

Ανάσταση
Το πρωί του Μ. Σαββάτου γίνεται η πρώτη ανάσταση και όταν ο παπάς πει το «Ανάστα ο Θεός κρίναι την γην» σκορπίζονται μονόφυλλα σε όλη την εκκλησία ενώ οι πιστοί προσπαθούν να πιάσουν ένα στον αέρα και να το βάλλουν στο πορτοφόλι τους για να το έχουν πάντα γεμάτο με λεφτά (τύχη).

Το βράδυ στην Αναστάσιμη ακολουθία το χαρακτηριστικό είναι ότι στο Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας (Παναγία) μοιράζονται κεριά και κόκκινα αυγά σε όλους τους πιστούς, ενώ την ώρα της Ανάστασης το πανδαιμόνιο δεν περιγράφεται μια και ακούγονται τα βαρελότα, τα βεγγαλικά και οι ονομαστές τριμπονιές (πιστολιές) ιδιαίτερα στα χωριά των Έξω μερών όπως λέγονται στην Τήνο.

Τη Δευτέρα του Πάσχα πηγαίνουν όλοι στην εξοχή να «μαραντήσουν».

Πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο, που αναβιώνει κάθε χρόνο, τη Δευτέρα του Πάσχα, στο χωριό Κτικάδος. Έχει τις ρίζες του στην πρωτοχριστιανική εποχή και σχετίζεται με τη βαθιά πίστη των Τηνίων στην Ανάσταση του Χριστού. Στόχος του εθίμου, που ονομάζεται Αγάπη, είναι αυτή την ημέρα, που ουσιαστικά υμνείται η Ανάσταση του Ιησού, να συμφιλιωθούν όλοι οι πιστοί (Ορθόδοξοι και Καθολικοί) μεταξύ τους, αλλά και να τιμήσουν τους δικούς τους που δεν είναι πια στη ζωή.
Έτσι μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας στην εκκλησία της Υπαπαντής, γίνεται περιφορά της εικόνας της Αναστάσεως σε ολόκληρο τον οικισμό. Στις δώδεκα το μεσημέρι, η καμπάνα χτυπά χαρμόσυνα, προσκαλώντας τους κατοίκους, αλλά και τους επισκέπτες στην αίθουσα, χωρητικότητας 300 ατόμων, που βρίσκεται κάτω από τον Ιερό Ναό. Εκεί υπάρχει ένα ευρύχωρο και μακρόστενο πέτρινο τραπέζι, με πεζούλια, το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν Κοινή Τράπεζα. Οι γυναίκες του χωριού έχουν μαγειρέψει σούπα από μοσχάρι, ψητό κρέας, κυρίως μοσχαρίσιο και διάφορους άλλους εκλεκτούς μεζέδες, όπως το έθιμο επιβάλλει.

Είναι ένα ιδιαίτερο έθιμο, μοναδικό σε ολόκληρη την Ελλάδα, το οποίο αναβιώνει κάθε Κυριακή του Θωμά στο μεγάλο πανηγύρι της Παναγίας της Λακκωτιανής, στα Ιστέρνια. Η ροδάρια λαμβάνει χώρα μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας στην ομώνυμη εκκλησία, η οποία βρίσκεται λίγο έξω από τον οικισμό. Σύμφωνα με το έθιμο, όλοι οι προσκυνητές κάθονται και γευματίζουν σε ένα κοινό τραπέζι, με πλούσια φαγητά. Εκείνη τη στιγμή, οι πιστοί ανταλλάσσουν με τα προσφιλή και αγαπητά τους πρόσωπα τις ροδάριες, που είναι ένα μικρό μπουκέτο λουλουδιών, συνοδευόμενο από κάρτα με αναστάσιμες ευχές.
Η ροδάρια θυμίζει κατάλοιπο των αρχαίων Ανθεστηρίων, της μεγάλης τριήμερης γιορτής των ανθέων, που γίνονταν στην Αθήνα προς τιμή του Διόνυσου, κατά τη διάρκεια του μήνα Ανθεστηρίωνα. Παράλληλα, αναμφισβήτητα έχει κοινά στοιχεία με το χριστιανικό έθιμο της Αγάπης.

Και μέρες που είναι οι νοικοκυρές καταπιάνονται με κουλουράκια, τσουρέκια και όλων των ειδών τα πασχαλινά γλυκά. Στην Τήνο, το Πάσχα έθιμο είναι η παρασκευή της Τηνιακής τυρόπιτας, που γίνεται με ένα ντόπιο τυρί το οποίο λέγεται πέτρωμα, τυλίγεται δε μέσα σε χειροποίητο φύλο που αγκαλιάζει τη γέμιση. Εκτός από τη συνταγή εδώ είναι και το μυστικό!!! Το τσιμπητό όπως λέγεται είναι ο περίτεχνος τρόπος που «κλείνουν» οι νοικοκυρές τις μικρές τυρόπιτες. Εμείς σας δίνουμε τη συνταγή και σας ευχόμαστε καλή επιτυχία!

Υλικά
Για τη γέμιση
1 κιλό ανθότυρο στραγγισμένο ή τηνιακό τυρί πέτρωμα
850γρ. ζάχαρη
αβγά όσα σηκώσει
ξύσμα ενός πορτοκαλιού
μισό περίπου κουταλάκι κοπανισμένη μαστίχα Χίου
1 κουταλιά της σούπας αλεύρι

Υλικά
Για το φύλλο
1 κιλό σκληρό αλεύρι ή για όλες τις χρήσεις
μισό ποτήρι του κρασιού λάδι
μισό ποτήρι του κρασιού ρακί
1 αβγό

Εκτέλεση: Περνάμε το τυρί από το μύλο του πουρέ. Ρίχνουμε τη ζάχαρη, το ξύσμα του πορτοκαλιού, τη μαστίχα, το αλεύρι και ένα ένα τα αβγά, ώσπου το μείγμα να στέκεται. Προσοχή να μη γίνει αραιό!

Ετοιμάζουμε τα φύλλα. Ανακατεύουμε τα υλικά μέχρι η ζύμη να γίνει σκληρή. Ανοίγουμε δύο φύλλα, όσο το δυνατόν πιο ψιλά. Λαδώνουμε και αλευρώνουμε ένα ταψί. Απλώνουμε το ένα φύλλο στο ταψί και ρίχνουμε από πάνω τη γέμιση. Σκεπάζουμε πάλι με το άλλο φύλλο, το οποίο χαράζουμε ελαφρά όπως θα κόψουμε την πίτα.
Ψήνουμε στους 150 βαθμούς σε προθερμασμένο φούρνο μέχρι να ροδίσει (περίπου 3/4 της ώρας).

Και βέβαια τις ημέρες του Πάσχα δεν λείπουν τα περίφημα Τηνιακά πανηγύρια!

Πανηγύρια περιόδου του Πάσχα στα χωριά της Τήνου:

http://www.tinos.biz/panigiria_easter.htm